Hamsiköy
Çin, Hindistan'dan Avrupa'ya giden İpek Yolu'nun kuzey güzergahı üzerinde bulunan bir konaklama yeridir. Kervanlar Erzurum'dan yürüyerek Erzincan üzerinden İstanbul'a ya da Trabzon üzerinden gemi ile İstanbul'a gitmak durumunda idiler. Trabzon'a giderken rakımı 2000 mt olan Zigana dağlarının geçilmesi gerekmekte idi. Hamsiköy, Zigana dağının kuzey eteğinde konaklamaya en uygun ve en son yerdi. Rakım 1200–1300 m'dir.
Deve kervanları Trabzon tarafından giderken en son Hamsiköyde duraklayıp dinlendikten sonra zorlu bir geçiti geçmeye çalışırlardı. Erzurumdan gelenler de zorlu geçidi aştıktan sonra Hamsiköyde dinlenirlerdi. Hamsiköy'ün ilk göründüğü Nara burnuna gelen kervanın ilk kişisi nara atarmış. Arkadakilere Hamsiköy göründü müjdesini verirlermiş. Cumhuriyet döneminde arabalarla nakliye işleri yapılmaya çalışıldığı dönemlerde de aynı işlevine devam etmiştir. O dönemlerde kar küreme araçları yoktu. Haftada bir Hamsiköyden alınan araç konvoyu insan gücü ile önleri kardan temizlenerek zirveye çıkarılırdı. Zirvede Torul ekibiyle araçlar değiş tokuş yapılır ve yine küreklerle karlar temizlenerek Hamsiköy'e indirilirdi. İsmi Arapça Hamse köyden (Beş köy) gelmektedir. Beş ayrı yerleşim yeri vardır. Şimdi o yerleşim yerlerinin hepsi birer köydür. Osmanlı zamanında hepsine Hamseköy denirdi ve o dönemde nüfus yoğunluğu sadece rum dinide hıristiyandı(Kaynak:1860-1905 salnağmeler).Kurtuluş savaşı sonunda mübadeleyle buralardan gönderilen rumların yerine 1923'ten itibaren Türkler yerleştirildi ve Cumhuriyet döneminde merkez köye Hamsiköy adı verildi ve ayrı ayrı muhtarlık oldular. Fakat insanlar hangi köyden olursa olsun hepsi kendini Hamsiköylü olarak tanımlamaktadır. Günümüzde de Maçka'dan yukarı o dere havzasına Hamsiköy havzası adı ile anılmaktır.
Kaynak: 1877 YILI TRABZON VİLAYETİ SALNAMESİ CİLT 9 SAYFA 259 VE 261 DEKİ BİLGİLER
Hamsiköy, Osmanlı döneminde tamamen bir Rum köyü idi. Yukarıdaki salnameden anlaşıldığı gibi köyde tek bir Türk ve Müslüman yoktur. Kurtuluş savaşı sonrası Yunanistan ile yapılan Mübadele (değiş tokuş) sonucu köydeki tüm Rumlar Yunanistan'a gönderilmiştir. Mübadeleden sonra Çaykara'da oluşan sellerde madur olan insanlar Hamsiköy'e yerleştirilmiştir. Bu arada boş kalan köye çevreden birçok kişi gelerek yerleşmiştir. Trabzon'un hemen her ilçesinden gelen insanlar köyde bir mozaik oluşturup beraber kardeşçe yaşayabilmeyi tüm dünyaya göstermiştir.
Yaylalara aynı tarihte eğlencelerle kemençe ve horonla çıkılır.Hayvalar süslenir, poyalı sepetler hazırlanır.en yeni giysiler giyilir.Ogün bayramdır sanki.Tabi silahları da ne yazık ki unutmamak lazım. Köyümüzde mezar ziyaretleri bayram sabahı yapılır. Silah sesleri sizi yanıltmasın halk bayram namazından çıkmıştır Aynı silah seslerini asker uğurlarken de işitebilirsin. Hamsiköylü köyünü unutmaz. yazın, bayramda düğünde gelir çaylar içilir meşhur Hamsiköy sütlacı yenir,Festivali yapılır. Hamsiköylü Hemşehri canlıdır .nerede olursa olsun hemşehrisini bulur ona sahip çıkar.
